Biologisch
Producten met het Europese keurmerk voor de biologische landbouw voldoen aan Europese richtlijnen voor milieu en dierenwelzijn. Ze zijn geproduceerd zonder chemisch/synthetische bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en kunstmest en er gelden (bovenwettelijke) normen voor de omstandigheden waaronder de biologische runderen, varkens en kippen gehouden mogen worden. Bepaalde ingrepen bij dieren, zoals het kappen van snavels of knippen van staarten zijn niet toegestaan. Ook het gebruik van groeihormonen en preventief toedienen van antibiotica is niet toegestaan. Bewerkte biologische producten bevatten veel minder kunstmatige geur-, kleur- of smaakstoffen en de toegestane middelen zijn wettelijk vastgelegd. Het vroegere Nederlandse EKO-keurmerk voor biologische producten is vervangen door het Europese keurmerk (het groene blaadje). Dit logo moet altijd op een biologisch gecertificeerd product staan. Controle en de eventuele sancties worden uitgevoerd door de onafhankelijke organisatie Skal.
Demeter
Producten met het Demeter-keurmerk zijn geproduceerd in de biologisch-dynamische (BD) landbouw. BD boeren hanteren extra richtlijnen bovenop die voor biologisch. De dierenwelzijnseisen zijn strenger: kippen krijgen bijvoorbeeld (nog)meer ruimte en hebben een haan in de buurt en koeien worden niet onthoornd. Daarnaast moeten veehouders het voer ten minste ten dele op eigen bedrijf verbouwen. De biologisch-dynamische landbouwmethode komt voort uit de antroposofie, een levensvisie die begin 19e eeuw in Duitsland door de antroposoof Rudolf Steiner is ontwikkeld. Uitgangspunt is dat er een samenhang bestaat tussen mens, plant, dier, bodem en kosmos. De extra BD-eisen worden gecontroleerd door de onafhankelijke organisatie Skal.
Beter Leven
Het Beter Leven keurmerk is ingesteld door de Dierenbescherming. Het is een sterrensysteem – waarbij producten 1, 2 of 3 sterren krijgen toebedeeld en het aantal sterren de mate van diervriendelijkheid aangeeft. Het word gebruikt voor eieren en vlees van runderen, varkens en kippen. Met één ster gelden er strengere regels ten aanzien van dierenwelzijn dan in de wet is geregeld. Vleesvarkens hebben één vierkante meter ruimte en speeltjes in hun hok. Vleeskippen mogen alleen van een traag groeiend ras zijn en hebben een overdekte buitenuitloop.
Bij de productie van vee met twee sterren is meer rekening gehouden met dierenwelzijn: de kippen en varkens kunnen bijvoorbeeld naar buiten. Met drie sterren hebben varken en kippen nóg meer ruimte, zowel binnen als buiten. Varkens hebben niet alleen een overdekte uitloop, maar kunnen ook wroeten in de wei. Veel biologische producten krijgen drie sterren van de Dierenbescherming. Het keurmerk wordt onafhankelijk gecontroleerd door Stichting Beter Leven keurmerk.
Scharrelvlees
Keurmerken voor scharrelvarkensvlees, scharrelrundervlees en scharrelkippenvlees geven aan dat dierenwelzijn beter is geregeld dan wettelijks is voorgeschreven. Scharrelvarkens moeten bijvoorbeeld kunnen liggen op een dichte vloer met veel stro. Ze mogen naar buiten op een verhard stuk met overkapping, maar leven niet op een weiland en hebben geen modderpoel. Scharrelrunderen moeten in groepen worden gehouden en runderen moeten altijd kunnen staan en liggen als ze dit willen. De ligruimte is een dichte vloer met veel stro. Vrouwelijke runderen gaan van mei tot september de wei in. Scharrel-vlees-kippen kunnen vrij rond scharrelen en hebben meer ruimte en daglicht gehad dan gangbare kippen. Scharrelkippen, -varken-, en rundvlees worden gecontroleerd door onafhankelijke keuringsinstantie Producert. Het woord ‘scharrel’ is alleen bij kippen (vlees) beschermd en gebaseerd op EU-wetgeving.
Scharrel-, vrije-uitloop en biologische-eieren
Deze woorden zijn ook vastgelegd en gedefinieerd in EU wetgeving. Scharreleieren worden gelegd door kippen die met maximaal 9 kippen op een vierkante meter wonen en altijd binnen zitten. Vrije-uitloopkippen hebben daarnaast ook nog eens de mogelijkheid om buiten te lopen: iedere kip minstens 4 vierkante meter.
Biologische legkippen wonen met maximaal 6 kippen op een vierkante meter binnen en hebben buiten ook minstenstens vier vierkante meter scharrelruimte.
Een gestempelde code op de eieren geeft uitleg over de houderij. Het eerste cijfer zegt iets over de productieomstandigheden:
0= biologische ei
1= vrije-uitloopei
2= scharrelei
3= koloniehuisvesting. Dit was eerst het nummer voor kooi-ei, maar is sinds 2012 verboden.
Biologische eieren dragen bovendien het logo voor biologisch van de EU op de verpakking. De controle gebeurt door een onafhankelijke organisatie.
Milieukeur
Milieukeur heeft een brede benadering van duurzaamheid. Milieu is het belangrijkste aandachtspunt, maar er zijn bijvoorbeeld ook criteria voor dierenwelzijn en arbeidsomstandigheden. Producten die met het Milieukeur worden verkocht zijn bijvoorbeeld fruit, varkensvlees, aardappelen, uien, eieren, graan en groente. De criteria bevatten verplichte eisen en er zijn keuzemaatregelen, waarop een deelnemer een aantal punten moet scoren. Bij de teelt van groenten en fruiten worden alleen chemische bestrijdingsmiddelen toegestaan die het milieu ‘minder’ belasten. De controle wordt uitgevoerd door een onafhankelijke organisatie.
Erkend Streekproduct
Producten met het Erkend Streekproduct komen uit een bepaalde streek, waarbij rekening is gehouden met behoud en beheer van karakteristieke waarden van het landschap.
De Stichting Streekeigen Producten Nederland (SPN) kent het keurmerk toe aan producten die ten minste voldoen aan vier voorwaarden:
– afkomstig uit een duidelijk omschreven streek (bijvoorbeeld Achterhoek of Betuwe);
– gemaakt met grondstoffen uit de streek (bij samengestelde producten tenminste 51 procent);
– die ook in de streek zijn verwerkt,
– waarbij er bovendien op maatschappelijk verantwoorde wijze wordt geproduceerd.
Dat laatste kan bijvoorbeeld worden aangetoond als producten al het keurmerk voor biologische landbouw, het Milieukeur, Beter Leven (minimaal 2 sterren) keurmerk dragen, of vergelijkbare eigen invullingen die voorgelegd moeten worden. Vlees en eieren mogen in ieder geval niet afkomstig zijn uit de intensieve veehouderij en groenten en fruit moeten op een seizoens- en grondgebonden wijze worden geteeld.
SPN werkt nauw samen met een aantal regionale organisaties (licentiehouders) die meestal een eigen regionaal keurmerk (streekmerk) beheren. Deze merken vormen een integraal onderdeel van het keurmerksysteem van het Erkend Streekproduct. Voorbeelden zijn Waddengoud, Erkend Veluws Streekproduct. De controle wordt door de Stichting zelf uitgevoerd, maar niet jaarlijks.
Europese bescherming streekproducten
De Europese Unie kent drie wettelijk beschermde keurmerken voor streekproducten: BGA, BOB, GTS. Europese wetgeving regelt de eisen waaraan die producten moeten voldoen, en houdt er een register van bij. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit houdt toezicht op de juiste uitvoering van de wet.
Beschermde Geografische Aanduiding
Een Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) wordt verleend aan landbouwproducten en levensmiddelen die geproduceerd en/of verwerkt en/of bereid zijn in een bepaald geografisch gebied. Nederlandse producten met een BGA zijn Westlandse druif, Gouda Holland, Edam Holland, Hollandse geitenkaas en (aardappelras) De Meerlander.
Voor de kazen geldt dat ze moeten zijn geproduceerd in Nederland: met elk van Nederlandse bedrijven en ook in Nederland gerijpt. De benaming Gouda of Edam, zonder de toevoeging ‘Holland’ is niet beschermd als BGA. Deze kaas mag ook in andere landen geproduceerd worden. Bekende andere Europese BGA’s zijn Danablu, Ardenner Ham en Schwarzwalder Schinken.
Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB)
Producten met een BOB moeten geproduceerd, verwerkt en bereid worden binnen een bepaald gebied volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. Er zijn in totaal meer dan 1000 producten met een BOB, waaronder veel Italiaanse en Franse. Nederlandse producten met een BOB, zijn Noord-Hollandse Gouda, Noord-Hollandse Edammer, Boeren-Leidse kaas met sleutels, Kanterkaas, Kanternagelkaas, Kanterkomijnekaas, Opperdoezer Ronde (aardappel). Andere bekende Europese BOB’s zijn Parmaham, Fetakaas uit Griekenland, Kip en hoen uit de Spaanse regio Prat, en Frans gevogelte uit Loué en Bresse.
Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS)
De Gegarandeerde Traditionele Specialiteit verwijst niet naar de herkomst, maar naar de traditionele productsamenstelling of productiemethode. ‘Traditioneel’ betekent een onveranderd en aantoonbaar gebruik op de EU-markt voor een periode van minimaal 30 jaar. Nederlandse producten met een GTS zijn boerenkaas en basterdsuiker.
Label Rouge
Label Rouge is een Frans keurmerk voor met name kippenvlees. Het vlees voldoet aan de Europese regels voor scharrel met uitloop. De relatief langzaam groeiende kippenrassen krijgen minstens 81 dagen de tijd om op hun eindgewicht te komen. De maximumbezetting is 11 kippen per m², met een uitloop naar buiten van 2 m² per kip. Minimaal 75 procent van het kippenvoer moet uit granen bestaan, wat ten goede komt van de smaak.
Vegetarisch keurmerk
In producten met het keurmerk Vegetarisch zijn geen ingrediënten gedode dieren verwerkt. Ook kaas met dit keurmerk is vegetarisch. Het is niet gemaakt van dierlijk stremsel (hulpmiddel bij het kaas maken dat meestal uit de lebmaag van kalveren komt) maar met plantaardig stremsel. Het keurmerk wordt toegekend en gecontroleerd door de Nederlandse Vegetariërsbond
Halal
Halal vlees is geslacht volgens Islamitische regels. Dat houdt onder meer in dat het dier moet sterven door een snede in de hals met een scherp mes, bij het aanroepen van Allah en zegenen door de Imam. Verschillende organisaties houden zich bezig met het keuren van halal: ze hebben onderling soms een andere interpretatie van de regels op gebied van slachten. Er zijn dan ook verschillende Halal-keurmerken en er bestaat geen etiketteringsverplichting of controle bij verwerking tot een verpakt product.
Kijk op Keurmerken voor voeding: wat en waarom? voor algemene uitleg over keurmerken.
Kijk op Keurmerken: voor wie meer wil weten voor uitgebreide achtergrondinformatie over keurmerken.
