Rechtstreeks van de boer in de Achterhoek: makkelijk – ook voor professionals
Koken uit de streek, met het seizoen, met ultraverse, duurzame producten rechtstreeks van de boer: moeilijk? Helemaal niet! Met thuis een druk op de knop is het in mum van tijd geregeld. Deze ‘maaltijdbox’ bestaat al jaren. Logistiek dienstverlener Distreko uit Winterswijk bezorgt namelijk een breed en compleet assortiment groenten, zuivel en vlees van zo’n twaalf telers uit de Achterhoek. Afgeleverd bij (boerderij)winkels, foodliefhebbers en sinds kort ook een aantal restaurants. Lees het verhaal hieronder en bekijk het filmpje over deze unieke samenwerking.
Compleet en zeer vers assortiment
Distreko werkt nauw samen met de Biologische Producentenvereniging Achterhoek, die de volgende groenten en fruit leveren:
*Aardbeien, aardperen, andijvie, appels, artisjok, groene asperge, aubergine, bosbieten, rode biet, chiogggia, gele bieten, witte bieten, bloemkool, boerenkool, bosui, bospeen (ook regenboog), broccoli, kapucijners, chinese kool, courgettes, patissons en zappalito’s, doperwten, groenlof, groenselderij, (bos-)knoflook, knolselderij, knolvenkel, komkommers, koolraap, koolrabi, paksoi, palmkool, (groene en rode paprika), puntpaprika, pastinaak, (groene en rode) pepers, peulen, peren, pompoen (oranje, groen en butternut), prei, raapstelen, rabarber, radijs, rammenas, rode kool, rucola, savooye kool, schorseneren, sjalotten, sla (krop, ijsberg, rode eikeblad, rode batavia), snijbiet, snijbonen, spekbonen, sperziebonen, spinazie, spitskool, spruiten, stengelui, suikermaïs, sugar snaps, tomaten, tuinbonen, veldsla, waspeen, winterpeen, regenboogpeen, winterpostelein, witte kool, ijskruid, zomerpostelein, wortelpeterselie, zilverstelen, appels en peren.
*Het assortiment wordt aangevuld met groenten en fruit die niet voorhanden zijn of niet in de Achterhoek groeien zoals sinaasappels, citroenen en bananen, ingekocht bij de biologische groothandel Odin.
*Ook vlees, zuivel, eieren en sap van BPA-producenten worden met de bestelling meegeleverd.
Samenwerking telers
Vlak voor de eeuwwisseling staken telers van de Biologische Producentenvereniging BPA de koppen bij elkaar. Ze wilden samenwerken om zelfstandig, los van groothandel en winkelformules, via een zo kort mogelijk keten hun producten te leveren aan de consument. Sindsdien is er veel gebeurd en veel geleerd. Met vallen en opstaan is er een systematiek ontwikkeld die anno 2016 staat als een huis en uniek is te noemen. De kern van de zaak: elkaar vertrouwen, lange termijn focus, precies afstemmen en no-nonsense werken. Elkaar in staat stellen tot… en een grote gunfactor.
Dankzij nieuwe ondernemers, Alice en Rein van der Werff die met hun bedrijf Distreko de distributie voor de BPA-leden gingen verzorgen, kwam er een nieuw systeem dat al een flink aantal jaren goed functioneert, van grond tot mond. Het versterkt het verdienmodel van de telers en creëert nieuwe werkgelegenheid in de regio binnen Distreko zelf.
Het systeem
Distreko is de ingenieuze en efficiënte organisatie achter de distributie voor twaalf Achterhoekse producenten van biologische groenten, fruit en zuivel en vlees. Het komt hier op neer: twee keer per week rijden twee bussen door de Achterhoek langs de aangesloten producenten, halen daar de door hen geleverde groenten, fruit, zuivel en vlees op en zet tegelijkertijd de producten van de andere aangesloten producenten af. De aangesloten BPA-leden kunnen in hun boerderijwinkels daarmee een compleet én vers assortiment aanbieden, grotendeels bestaande uit Achterhoekse producten, met name groenten. Behalve de distributie verzorgt Distreko ook de facturering en ontzorgt daarmee de boeren en de aangesloten winkels.
Naast de belevering van de veertien Achterhoekse producenten over en weer, plus diverse winkels, levert Distreko sinds een aantal jaren ook het Achterhoekpakket voor de consument. Op 48 adressen, verspreid in de Achterhoek, kunnen liefhebbers van streekeigen eten, rechtstreeks van de boer hun biologische groenten- fruit en zuivelpakket komen ophalen. De samenstelling van het pakket wisselt met het seizoen, er kan gekozen worden voor verschillende pakketten en ook kan worden aangegeven welke producten de klant liever niet heeft.
Daarmee is het Achterhoekpakket de enige echte ‘Hello Fresh’ van de Achterhoek. Met minder gelikte marketing, maar honderd procent biologisch, betaalbaar, met korte lijnen naar de Achterhoekse grond en goed voor de regionale economie.
Inmiddels werkt het systeem naar grote tevredenheid van alle betrokkenen, rijden er twee vrachtwagens door de Achterhoek en is er een derde in aantocht. De succes van het systeem zit hem in verschillende dingen, die niet strik met de distributie te maken hebben: ‘Onze chauffeurs komen als afnemer bij de boer en zetten het weer bij een andere af, maar ondertussen bekijken ze ook de producten en geven commentaar: als iets niet goed is, krijgen de boeren dat te horen’, vertelt Rein van de Werff.
Teeltplanning
Het systeem van Distreko stuurt bovendien de teeltplanning aan. Het eigen computerprogramma ziet naar welke producten vraag is. Telers stemmen onderling af wat er het beste geteeld kan worden voor het volgende jaar. ‘Doel is om niet onder- maar ook niet over te produceren, niks te verspillen.’ Door een betere afstemming tussen de telers, kan er efficiënter worden geproduceerd. Aanvankelijk waren er bij voorbeeld zes preitelers. Maar de omdat de een nu eenmaal beter is in prei, en de ander in ijsbergsla zijn de teeltplannen op elkaar afgestemd: er is nu één hoofdteler voor prei en één bijteler, die met elkaar praten. Gevolg: werd er eerst achthonderd tot negenhonderd kilo prei afgezet, tegenwoordig 12 ton, onder andere omdat er nu vrijwel het hele jaar door prei te krijgen is.’
Eerlijke Prijs
Distreko bepaalt de prijs van de producten. Daarvoor wordt de gemiddelde prijs van de groothandels in biologische producten, zoals Odin en Udea als uitgangspunt genomen. Daar komt dan een bescheiden marge voor de distributie van Distreko bovenop. De telers zien wat ze krijgen en wat de andere BPA-leveranciers krijgen voor hun producten. Daarmee is het een zeer transparant systeem, waarin de telers een eerlijke prijs krijgen. Bovendien is de prijs voor de producent vaak hoger dan dat ze krijgen van de diverse groothandelaren. Distreko kent geen voorraad en kan doordoor risicoloos werken.
Planning en bijkoop
Het systeem vergt een strakke planning van de distributie en van de producenten. De avond voordat Distreko langskomt, krijgen de leveranciers uiterlijk om 18.00 uur de lijst met te leveren producten. Zelf kunnen de producenten dan tussen ook voor 18:00 uur bestellen voor hun eigen boerderijwinkel en de volgende ochtend moeten de te leveren producten uiterlijk om 8:30 uur op de boerderij klaar staan voorzien van het adres waar het heen moet. Een hele klus, maar het zorgt voor mooi en super verse producten bij de klant.
Het oorspronkelijk uitgangspunt ‘geen inmenging van een groothandel’ is losgelaten: er wordt nu samengewerkt met biologische groothandel Odin. Reden is om vooral in de winter ook een compleet assortiment te kunnen bieden. Binnen de Achterhoek blijft de groothandel uitdrukkelijk aanvullend: eigen regio eerst. Is er prei in de regio, dan geen prei van Odin, ook al is de prijs van Odin lager. Het komt ook voor dat er via Odin nieuwe producten worden ingekocht en dat vervolgens de Achterhoekse producenten dat zien en zeggen: ‘dat ku’w zelf wel.’
Ontzorgend voor boer én afnemers
Het Distreko-systeem werkt ontzorgend voor de aangesloten boeren en tuinders: het verzorgt voor hen namelijk de factureringen en betalingen. Dus Tuinderij de Haverkamp hoeft dan bijvoorbeeld niet meer 25 verschillende facturen uit te schrijven. De boeren hebben er geen omkijken naar.
De efficiëntie van het distributiesysteem – en daarmee ook de duurzaamheid – blijkt uit een rekensommetje dat Distreko heeft gemaakt: In het oude distributiesysteem van de BPA kostte het vervoer van één krat groenten, 1,21 liter diesel. De gemiddelde groothandel gebruikt 1 liter per krat. Distreko zit onder de 0,2 liter per krat.
Het geheim zit hem in afstemming en communicatie. ‘Zoals wij het doen, kan het alleen regionaal. En je moet niet aan supermarkten gaan leveren of horeca die ad hoc bestellen en vaak veel kilo’s voor weinig geld eisen.’ Het systeem werkt ontzorgend voor horeca en liefhebbers van producten uit de buurt, van het seizoen en duurzaam geteeld. Ze hoeven niet zelf aan de slag in een moestuin, maar laten dat over aan vakmensen van de BPA: zo hebben ze toegang tot de grootste moestuin van de Achterhoek.
De mensen achter Distreko
Alice en Rein van der Werff uit Winterswijk
Rein van der Werff ging na een jaartje wis- en natuurkunde te hebben gestudeerd, werken bij een supermarkt waar hij al gauw opklom tot bedrijfsleider. Jarenlang werkt hij er hard, totdat een burn-out hem deed realiseren dat hij wat anders moest gaan doen. De directeur van de Vrije School in Winterswijk vroeg hem in 1999 of het niet iets was om een bezorgdienst op te zetten voor de BPA, nu 17 jaar geleden. Dat sprak hem aan, omdat het betekende zowel met zijn hoofd werken – een systeem uitdokteren – als met de handen: kratten sjouwen.
Destijds kwamen de bij de BPA aangesloten producenten op maandag in Warnsveld bij elkaar om elkaars producten uit te wisselen en zo samen een redelijk compleet assortiment te kunnen leveren in hun afzonderlijke boerderijwinkels. ‘Nadeel van dat systeem was dat op vrijdagochtend, als de helft van de weekomzet nog moet komen, de sla niet vers meer was’, vertelt van der Werff. Hij bood aan het anders te gaan organiseren, waarbij zijn wiskunde-kant goed van pas kwam, evenals zijn ervaring met automatisering bij de supermarkt. Een van de BPA-producenten had bovendien als hobby programmeren. Samen werkten ze een jaar lang in de vrije tijd aan een nieuw systeem. Uiteindelijk hakte van der Werff in 2001 de knoop door, zei zijn baan op, kocht een vrachtwagen en ging er mee langs de verschillende BPA-producenten rijden, twee keer in de week. Thuis verwerkt Alice van der Werff de bestelling in het computerprogramma. Een succesvol systeem, dat nog steeds uitbreidt en zich verder ontwikkelt.